آموزش پرورش و نگهداری مرغ بومی و روستایی

نحوه پرورش و نگهداری مرغ بومی و محلی

پرورش طیور و مرغان بومی از دیرباز در مناطق مختلف کشور رواج داشته است. روستاییان و پرورش دهندگان محلی با هدف رفع نیازهای غذایی و کسب درامد سالهاست که به نگه داری و پرورش مرغ بومی روی آورده اند و از گوشت و تخم آن بهره می برند.

اما تحقیقات نشان دهنده این است که بسیاری از افراد با اصول پرورش طیور خانگی آشنایی ندارند و نکات مهم پرورش مرغ همچون نحوه مدیریت، تغذیه، بهداشت، جوجه کشی و … را نادیده میگیرند. با توجه به اهمیت این موضوع و جهت افزایش سطح دانش فنی پرورش دهندگان محلی در این مقاله از وب سایت چیکن هچ به آموزش پرورش و نگه داری مرغ بومی پرداخته ایم.

آشنایی با مرغ بومی و مزیت پرورش آن

مرغ بومی یک مرغ دو منظوره ای است بدین معنی که هم مصرف خوراکی دارد و هم تخم گذاری مناسبی در طول سال دارد.

گوشت مرغ بومی طعم و مزه بهتری نسبت به مرغ های تجاری دارد. هم چنین تخم مرغ های محلی که از مرغ های بومی به دست می آید، طعم بسیار بهتر و مغذی تر از تخم مرغ های صنعتی می باشند. معمولا تخم و گوشت مرغ بومی قیمت بیشتری نسبت به مرغ صنعتی دارد.

مرغ محلی در برابر شرایط آب و هوایی مختلف و بیماری ها، بسیار مقاوم تر از نژادهای تجاری می باشد. این نوع مرغ ها با گردش در چراگاه ها و مرتع های سبز به راحتی می توانند کمبودهای غذایی خود را جبران نمایند. از این رو تغذیه مرغ بومی بسیار ارزان تر از مرغ صنعتی تمام می شود.

پرورش مرغ بومی با حداقل سرمایه و کمترین تجهیزات نیز قابل انجام می باشد و همچنین دردسرهای کمتری دارد. بنابراین می توان با سرمایه پایین و پرورش تعداد کافی از این نژاد، درامد مناسبی به دست آورد.

چهار روش مختلف برای شروع پرورش مرغ بومی

نگه داری و پرورش مرغ محلی را می توان با چهار روش مختلف شروع نمود. این 4 روش شامل موارد زیر می باشد:

1. خرید جوجه های یک روزه
2. خرید نیمچه های 30 الی 60 روزه
3. خرید مرغ بومی بالغ
4. جوجه کشی از تخم های نطفه دار به روش سنتی و یا توسط دستگاه جوجه کشی

هر یک از چهار روش بالا مزیت خاص خود را دارند. بعنوان مثال پرورش نیمچه ها آسان تر از جوجه ها می باشد. و یا با خرید دستگاه جوجه کشی و تخم نطفه دار می توان تعداد بسیار بالایی جوجه یک روزه به دست آورد. همچنین در این روش دستگاه جوجه کشی برای استفاده های بعدی و گسترش گله نیز کاربرد خواهد داشت.

شرایط نگهداری از مرغ محلی چیست ؟

شرایط نگهداری مرغ محلی با توجه به سن مرغ متفاوت می باشد . در صورتی که جوجه 1 روزه تهیه کردید بهتر است از لامپ مادر مصنوعی برای افزایش دمای محل نگهداری پرنده استفاده کنید . همچنین از گشت زنی تنهای این پرندگان تا زمان بلوغ جلوگیری کنید چرا که امکان حمله حیوانات شکاری به آنها زیاد است.

تجهیزات و پیش نیازهای ضروری برای نگه داری از مرغ بومی

هر چند پرورش مرغ بومی با کمترین تجهیزات نیز امکان پذیر است، اما برای شروع این فعالیت نیز پیش نیازهایی لازم می باشد. مهمترین این پیش نیازها شامل مکان نگه داری، آشیانه و لانه، آبخوری و دان خوری مناسب برای جوجه ها و مرغ های بالغ، کاه و کلش برای بستر، وسایل گرمایشی برای فصل زمستان، دستگاه جوجه کشی و لوازم دارویی و برخی واکسن های مورد نیاز طیور می باشد.

لانه سازی مرغ محلی چگونه صورت میگیرد ؟

لانه سازی براساس محل زندگی شما در نظر گرفته میشود ، در مناطق سرد سیر از آجر و بلوک برای لانه سازی استفاده میشود و در مکان های گرم سیری از چوب برای ساخت لانه استفاده میشود .

مکان نگه داری و لوازم مورد نیاز برای ساخت آشیانه مرغ

محل نگه داری مرغ با توجه به آب و هوای منطقه متفاوت خواهد بود. در مناطق سردسیر بهتر است که آلونک و لانه مرغ ها با استفاده از آجر و سیمان و کاه گل ساخته شود. برای نگه داری مرغ ها در مناطق گرمسیر نیز از قفس ساخته شده از چوب و توری فلزی بیشتر استفاده می شود.

در نظر داشته باشید که محل نگه داری مرغ ها باید فضای کافی داشته باشد. بعنوان مثال به ازای هر 5 عدد مرغ بالغ، حداقل یک مترمربع فضا لازم میباشد. کف محل نگه داری نیز می بایست کمی از سطح زمین بالاتر باشد. استفاده از سیمان برای کف لانه گزینه مناسبی است.

اما لازم است که بستر لانه با کاه و یا کلش، خاک اره و یا پوشال چوب و با ضخامت 5 الی 10 سانتی متر پوشیده شود. این بستر باعث جذب رطوبت موجود در فضولات مرغ ها شده و از انتقال سرمای سطح به پاهای مرغ و سرماخوردگی آنها جلوگیری مکند. همچنین بستر پوشیده با مواد نرم مشکلات تورم و زخمی شدن پاها در طیور را کاهش می دهد.

محل نگه داری مرغ ها باید طوری باشد که مرغ ها در زمستان از سرما و در تابستان از گرما در امان باشند. بهتر است که جایگاه مد نظر برای مرغ به دور از محل بادگیر باشد. همچنین محل لانه مرغ ها باید آفتابگیر باشد تا مرغ ها به اندازه کافی نور دریافت کنند. در فصل تابستان می توانید برای مرغ ها سایبان نیز درست کنید.

لانه مرغ ها باید همیشه تهویه مناسب داشته باشد تا مرغ ها دچار خفگی نشوند. اگر لانه مرغ ها در فضای باز و در داخل حیاط قرار گرفته است، حتما پنچره و درب لانه را محکم بسازید تا حیوانات شکارچی همچون شغال و روباه به مرغ ها دسترسی نداشته باشند.

باید برای مرغان خود یک فضای باز و گردشگاه در نظر بگیرید. دریافت هوای تازه و نور آفتاب برای مرغان الزامی است. اگر امکان رها نمودن مرغ ها در چراگاه های اطراف منزل ممکن است، حتما روزی چند ساعت مرغ ها را در چراگاه های طبیعی آزاد کنید. خوردن گیاهان تازه و سرسبز همچون یونجه، جو، شبدر و حشرات برای مرغ ها بسیار مفید می باشد.

لوازم مورد نیاز برای داخل لانه مرغ و نکات مربوطه

آبخوری و دانخوری:

در داخل لانه مرغ ها باید به اندازه کافی و متناسب با سن و جثه مرغ ها از آبخوری و دانخوری استفاده شود. برای جوجه ها معمولا از سینی های دانخوری و آبخوری های کله قندی یک لیتری استفاده میشود. برای مرغان نیز می توان از آبخوری کله قندی 5 لیتری به ازای هر 20 قطعه استفاده نمود.

اب مصرفی طیور باید تمیز و گوارا باشد. لازم است که پرورش دهنده همیشه مقدار آب داخل آبخوری ها را کنترل کند و هر روز آب داخل ظرف ها را تعویض نماید. ناگفته نماند که مصرف آب در مرغ ها تقریبا دو برابر غذای مصرفی آنها می باشد و چهار قطعه مرغ بالغ در طول شبانه روز تقریبا یک لیتر آب مصرف میکنند.

بهتر است که از دانخوری های شبکه دار در داخل لانه مرغ ها استفاده شود تا میزان ریخت و پاش دان کمتر باشد.

چوب خواب:

به صورت طبیعی مرغ ها خوابیدن در ارتفاع را دوست دارند. بنابراین باید در لانه برای آنها چوب خواب قرار داد. فاصله مناسب چوب خواب از سطح زمین برای جوجه ها 40 سانتی متر و برای مرغ های بالغ نیز 80 الی 90 سانتی متر می باشد.

بهتر است که پهنا و ضخامت چوب خواب نیز 4 سانتی متر باشد تا مرغ ها بتوانند به راحتی بر روی چوب بشینند. اگر می خواهید به صورت موازی چندین چوب خواب برای مرغ ها درست کنید بین هر چوب باید 30 الی 40 سانتی متر فاصله باشد.

برای تمیز کاری هر چه راحت لانه می توانید در زیر چوب خواب، نایلون قرار داده و به راحتی فضولات مرغ ها را جمع آوری نمایید. همچنین همیشه بر روی چوب خواب نیز فضولات پرنده می چسبد. لذا هر هفته پرورش دهنده باید چوب خواب مرغ ها را تمیز کند.

لانه تخم گذاری:

در داخل لانه مرغ ها باید محلی مشخص شده برای تخم گذاری مرغ ها در نظر گرفته شود. برای این منظور می توانید با استفاده از چوب و یا سایر مصالح لانه تخم گذاری درست کنید. داخل لانه نیز باید یا کاه و یا کلش پر شود.

همچنین کمی کف لانه را با دست خود گود نمایید. در زمان تخم گذاری، مرغ ها باید در آرامش و به دور از ترس و استرس باشند. لذا محل قرار گیری لانه تخم گذاری مهم است.

لامپ:

مرغ های تخم گذار بایددر طول روز حداقل 15 الی 16 ساعت نور دریافت کنند. این نور می تواند از منبع طبیعی همچون نور آفتاب و یا از منبع مصنوعی مثل لامپ روشنایی تأمین شود. در فصل پاییز و زمستان طول روز کوتاهتر از شب ها بوده و معمولا مرغ ها در طول روز نور کمتری دریافت میکنند.

برای جبران کمبود نور دریافتی مرغ ها می توان از یک لامپ 40 واتی به ازای هر 15 متر مربع استفاده نمود.

تغذیه جوجه ها و مرغ

جوجه ها بعد از تولد تا 24 ساعت نباید تغذیه شوند. زیرا هنوز کیسه زرد همراه بدن آنها جذب نشده و اگر به جوجه غذا دهید، دچار عفونت خواهد شد. پس از 24 ساعت از تولد و جذب کامل کیسه زرد به بدن جوجه ها برای تغذیه آنها می توان در روز اول از خوراک آردی و ذرت آسیاب شده استفاده کرد. بهتر است در روز اول آب شیرین در اختیار جوجه ها قرار بگیرد. برای این منظور به ازای هر یک لیتر اب، 40 گرم شکر در هر آبخوری حل نمایید.

سپس پرورش دهنده می تواند از سایر دان ها و غلات ها به صورت آیاب شده برای تغذیه جوجه ها استفاده کند. اما در نظر داشته باشید که گندم آسیاب شده  و آرد گندم به هیچ عنوان برای تغذیه جوجه ها در هفته اول مناسب نمی باشند. در ضمن می توانید از پلت های تجاری و پیش دان ها آماده نیز برای تغذیه جوجه ها استفاده کنید.

لازم به ذکر است که جوجه مرغ بومی در روزهای اولیه باید در محل گرم نگه داری شود. بنابراین دمای لانه باید 32 الی 34 درجه باشد. همچنین تا رسیدن به دمای 22 درجه (7 الی 9 هفتگی) هر روز به اندازه نیم درجه دمای لانه جوجه ها را کاهش دهید.

مرغ بومی نیز به طور متوسط در روز 110 گرم غذا مصرف میکند که در صورت چرای آزاد تا 40 درصد، مرغ می تواند غذای خود را تأمین نماید. از منابع غذایی همچون نان خشک، برنج، ذرت، گندم، کنجاله سویا، پودر گوشت، نخود، ماش و … می توان برای تغذیه مرغ بومی استفاده نمود.

برای تأمین مواد معدنی طیور نیز پرورش دهنده باید از پودر صدف دریایی، پودر استخوان ، پودر ماهی و … بهره ببرید. شایان ذکر است که کنسانتره های دامی برای تغذیه طیور مضر بوده و باعث بیماری و حتی مرگ مرغ ها میشود. لذا از کنسانتره دام برای تغذیه طیور استفاده نکنید.

جوجه کشی مرغ محلی چگونه امکان پذیر است ؟

جوجه کشی هم به صورت طبیعی و هم به صورت مصنوعی ممکن است . در جوجه کشی طبیعی امکان تلفات بیشتر بوده و قرار دادن تخم ها در زیر هر پرنده کرچ شده محدود است. اما در دستگاه جوجه کشی امکان جوجه کشی همزمان از تعداد بالایی تخم مهیا بوده و عملیات جوجه کشی کاملا تحت کنترل می باشد.

آموزش جوجه کشی سنتی و مصنوعی مرغ

جوجه کشی یکی از مراحل حساس پرورش مرغ بومی میباشد که از این طریق می توان جمعیت گله را افزایش داد. در حالت معمول برای تخم گذاری، مرغ ها نیازی به خروس و جفت گیری ندارند. اما برای تولید تخم های بارور شده و یا اصطلاحا تخم نطفه دار، می بایست در بین گله به ازای هر 9 الی 10 قطعه مرغ، یک خروس وجود داشته باشد.

تعداد خروس بیشتر باعث درگیری بین خروس ها شده و تعداد خروس کمتر نیز منجر به تولید تخم های بی نطفه و یا ضعیف میگردد.

در جوجه کشی طبیعی مرغ به مدت 21 روز بر روی تخم ها خوابیده و شرایط مناسب برای تبدیل شدن آنها به جوجه را فراهم میکند. برای جوجه کشی طبیعی لازم است که مرغ وارد فاز کرچی شود. در این حالت مرغ از لانه بیرون نیامده و فقط در لانه بر روی تخم ها میخوابد.

مرغ های بومی به خوبی کرچ میشوند و پرورش دهنده خوبی برای جوجه ها هستند. اما برای جوجه کشی در ظرفیت های بالا بهتر است که پرورش دهنده به روش مصنوعی و توسط دستگاه جوجه کشی اقدام به عمل نماید. برای جوجه کشی مرغ حتما از یک مکان جدا از لانه و به دور از سرو صدا و رفت و آمد استفاده کنید.

در جوجه کشی به تخم های نطفه دار می بایست بیشتر توجه نمود. تخم های نطفه دار هر روز باید جمع آوری شوند و در یک محل خنک با دمای 18 درجه و رطوبت 45 درجه قرار بگیرند. همچنین پرورش دهنده تا زمان جوجه کشی هر روز باید تخم ها را بچرخاند تا نطفه با پوسته نچسبد.

لازم به ذکر است که تخم نطفه دار نباید بیش از 6 روز نگه داری شود. بعد از این مدت تخم نطفه دار کهنه شده و به جوجه تبدیل نخواهد شد. افزون بر این تخم ها باید ضد عفونی شوند و عاری از هر نوع آلودگی باشند.

جوجه کشی مصنوعی

برای جوجه کشی مصنوعی از مرغ، بهتر است با توجه به ظرفیت مد نظر یک ماشین جوجه کشی خانگی و یا صنعتی تهیه کنید. توجه به کیفیت دستگاه جوجه کشی مهم بوده و برای رسیدن به راندمان های بالا دستگاه باکیفیتی انتخاب کنید.

به طور کلی دوره جوجه کشی مرغ ها 21 روز بوده که به 18 روز اول دوره ستر و به سه روز آخر نیز دوره هچر گفته میشود. در زمان ستر دمای دستگاه باید 37.7 درجه و رطوبت نیز 60 درصد باشد. همچنین در این دوره تخم ها باید به طور منظم چرخیده شوند. در زمان هچر نیز دما می بایست 37.2 درجه و رطوبت 70 درصد باشد. در ایام هچر، چرخش تخم ها می بایست متوقف شود.

---